Πέμπτη 11 Νοεμβρίου 2010

ΑΛΛΟΤΙΝΟΙ ΚΑΙΡΟΙ


Υπήρξαν εποχές που οι άνθρωποι, γενιές ολόκληρες ζούσαν ακριβώς κατά τον ίδιο τρόπο. Ίδιες ασχολίες,ίδια εργαλεία,ίδια σκεύη.
Σήμερα που η τεχνολογία εξελίσσεται με άλματα, κάποιες από τις ασχολίες των παλαιότερων από τους επιζώντες είναι άγνωστες στους σημερινούς εφήβους και κάποια από τα εργαλεία και σκεύη που χρησιμοποίησαν οι πρώτοι, είναι αρχαιολογία για τους δεύτερους.
Ακολουθούν εικόνες εκτέλεσης εργασιών,καθώς και εργαλείων, σκευών και κατασκευών αλλοτινών καιρών.





"Βασιλιάς": Επιτραπέζιο ή καλύτερα επιδαπέδιο παιχνίδι από κότσι ζώου.Η επάνω όψη στην εικόνα ονομαζόταν "ραβδί". Ο παίχτης που έριχνε το βασιλιά και έφερνε ραβδί , έπερνε το ραβδί και γινόταν ραβδάτορας. Η αντίθετη όψη λεγόταν "βασιλίκι" και ο παίκτης που έφερνε βασιλίκι, γινόταν βασιλιάς και έδινε διαταγές. Η πλαϊνή όψη στην εικόνα λεγόταν "γάιδαρος". Ο βασιλιάς έδινε διαταγή στον ραβδάτορα, πόσες ραβδιές θα δόσει στον παίχτη που θα έφερνε γάιδαρο. Η αντίθετη όψη λεγόταν "ψυχάρι" και δεν είχε καμιά συνέπεια για τον παίχτη. Οι ρόλοι φυσικά άλλαζαν ανάλογα με το τι έφερνε ο παίχτης με το ρίξιμο του βασιλιά. Το παιχνίδι παιζόταν από την εποχή του Ομήρου μεχρι και τα παιδικά χρόνια,  ημών των μεγαλυτέρων.  "Όταν του αστυδάμαντος εφόνευσα τ' αγόρι/ αθέλητα, ως εθύμωσα μ' αυτόν στους αστραγάλους".    Ιλιάδα Ψ 86 μετάφραση Ιάκωβος Πολυλάς





Πύργος. Οχυρή κατοικία στη Μάνη, η οποία έδινε κύρος στον κάτοχο του. Αρκετοί πύργοι στη Μάνη μένουν ασυντήρητοι και καταρρέουν, άλλοι είναι καλοδιατηρημένοι. Κάποιοι έχουν μετατραπεί σε τουριστικά καταλύματα.




Ο πύργος του Μούρτζινου στην Καρδαμύλη /Δυτ, Μάνης.Εδώ έγιναν σημαντικές συναντήσεις για την προετοιμασία της επανάστασης του 1821.

Στρίποδο: Βάση κρεβατιού. Επάνω τοποθετούσαν σανίδες και από πάνω ένα αχυρένιο στρώμα και το κρεβάτι ήταν έτοιμο.


Χτένια για την περιποίηση των μαλλιών αλλά και για το ξεψείρισμα. Στη μια πλευρά τα δόντια ήταν πυκνά, στην άλλη αραιότερα. Ήταν σε χρήση μέχρι τη δεκαετία του 1950





Λυχνοστάτης με λυχνάρα (με τρεις υποδοχές για φιτίλι). Έκαιγε λάδι




Τα πρώτα σχολικά χρόνια διαβάζαμε στο λιχνάρι.




Φανάρι. Λειτουργούσε παράλληλα με το λυχνάρι. Ήταν απαραίτητο για τα βράδια στο ύπαιθρο.



Λάμπα πετρελαίου. Διαδέχτηκε τα λαδοφάναρα.




Λάμπα πετρελαίου θυέλης.




Λουξ.Φωτιστικό μέσο πετρελαίου, που παρείχε φωτισμό ανάλογο του ηλεκτρικού.
Συνήθως το χρησιμοποιούσαν στα μαγαζιά.




Ασβεστοκάμινο. Πριν μερικές δεκαετίες, τα καλοκαίρια συνεταιρίζονταν 5-6 οικογένειες,
κασκέυαζαν ενα καμίνι, μάζευαν χιλιάδες δεμάτια ξύλα,ανάλογα με το μέγεθος του καμινιού,και το έκαιγαν επί τρία μερόνυχτα για να βγάλουν ασβέστη. Μια εξαιρετικά κουραστική δουλειά.




Παλιό ιπποκίνητο λιοτρίβι.




Μονολίθαρο ιπποκίνητο λιτριβιό.




Βγάλσιμο νερού με το κουβά από τη στέρνα (αποθήκευαν βρόχινο νερό). Στα άνυδρα χωριά ήταν καθημερινή πρακτική για τις οικιακές ανάγκες και το πότισμα των ζώων.



   "Βαρέλες" φορτωμένεςστο γαϊδουράκι γεμίζονται με νερό για να μεταφερθούν στο σπιτικό.





Πέτρινη γούρνα για το πότισμα των ζώων.




Πέτρινη γούρνα ,κατάλληλα πελεκημένη για να βολεύει στο πλύσιμο.




Κόπανος. Όταν έπλεναν τα χοντρόρουχα επειδή δεν ήταν εύκολο να τα τρίψουν, τα κοπάναγαν με τον κόπανο.




Στέφανα γάμου σε στεφανοθήκη.Παλαιότερα τα στέφανα του γάμου τα τοποθετούσαν σε στεφανοθήκη και τα φύλαγαν με ευλάβεια, τοποθετώντας τα στα εικονίσματα.




Στεφανοθήκη στα εικονίσματα.




Το επάνω μέρος μάγγανου,με τον οποίο γινόταν η επεξεργασία του λιναριού. Το κάτω μέρος ήταν ανάλογο, αλλά με τρείς σειρές δόντια.




Κανταράκι. Χρησίμευε για το ζύγισμα υλικών που δεν ενδιέφερε η απόλυτη ακρίβεια. Συναντάται ακόμη και σήμερα. Σήκωνε 8 οκάδες, περίπου 10 κιλά.




Ρόκα. Στην κορυφή της τοποθετούσαν μια τουλίπα μαλλί για να το γνέσουν (να το κάνουν νήμα).




Χαϊμαλί.Το έβαζαν στο μέτωπο των αλόγων ή των μουλαριών.




Πιατοθήκη περασμένων χρόνων.




Μεταλλικό βρυσάκι. Βρισκόταν σε όλα τα σπίτια των χωριών που δεν διέθεταν τρεχούμενο νερό. Κυκλοφορεί ακόμη και σήμερα.




Η γνωστή σκούπα που βρίσκεται ακόμη στην αγορά, αλλά η χρήση της διαρκώς λιγοστεύει. Παλαιότερα βρισκόταν σε όλα τα σπίτια. Στη Θράκη χωριά ολόκληρα καλιεργούσαν αποκλειστικά το φυτό,από το οποίο κατασκευάζονται.




Πρόχειρη χειροποίητη σκούπα από ξερούς κορμούς σιναπιού.Σκούπιζαν συνήθως αυλές και σταύλους.




Ζυγαριά. Όργανο μέτρησης του βάρους.( Μέχρι 8-10 οκάδες περίπου.)




Δρεπάνια. Το εργαλείο που θέριζαν τα στάχυα.




Μουστρούχα. Μετά το θέρισμα τα στάχυα μεταφέρονταν στ' αλώνι με τα ζώα (γαϊδάρους ή μουλάρια).Για να μη γυρίζουν το κεφάλι τους και τραβούν τα στάχυα, για να τα φάνε, τους έβαζαν στο στόμα τη κατασκευή αυτή.




Μισοκατεστραμένο και χορταριασμένο αλώνι.Εδώ με το τσαλαπάτημα αλόγων ή μουλαριών θρυματίζονταν τα στάχυα και στη συνέχεια με το λίχνισμα ξεχώριζαν τα άχυρα από το στάρι. Μερικά αλώνια ήταν στρωμένα με πέτρες. Στα χωμάτινα γινόταν ειδική εργασία για να διατηρείται το δάπεσο επίπεδο.



"Κύλινδρος": Με ένα είδος "λάσπης" που κυριαρχούσε η σβουνιά, έστρωναν το χωματένιο αλώνι και το πατούσαν με αυτόν τον κύλινδρο, για να γίνει επίπεδο και να διατηρηθεί σταθερό.

Το λίχνισμα για το διαχωρισμό άχυρου και σταριού. ( Η φωτογραφία από το βιβλίο του Ν. Καλαποθαράκου "Μάνη: Τόπος Φωτεινός και Ελεύθερος")




Χειρόμυλος. Μικρός χειροκίνητος μύλος, που χοντρόκοβε το στάρι.Το έκανε "χόντρο" (πλιγούρι).




Μυλολίθαρα. Λιθάρια ζωοκίνητου αλευρόμυλου.




Η φτερωτή ζωοκίνητου αλευρόμυλου, μέσω της οποίας γινόταν η κίνηση των λιθαριων.




Στάμνα, βίκα. Πήλινο σκεύος που τοποθετούσαν νερό για να γίνει δροσερό.Οι καλές βίκες έπρεπε να ξενερίζουν (να βγάζουν από τους πόρους τους λίγο νερό).




Πυθαράκι. Πήλινο αποθηκευτικό σκεύος λαδιού.




Πήλινη κανάτα




Καραφάκια.Σερβίριζαν στα μαγαζιά το ούζο.




Τρίγκα και κόφτης. Εργαλεία για το τυροκόμισμα.




Βαρέλα, κάδος.Ξύλινο αποθηκευτικό σκεύος τυριού.




Κρεμάστρα. Κατασκευή για να κρεμούν τις μυζήθρες προς στέγνωμα.




Ξύλινες κουτάλες.Χρησιμοποιούνται και σήμερα παράλληλα με τις μεταλλικές, αλλά παλαιότερα ήταν οι μόνες.




Καπέλο, βουρλιά. Καπέλο πλεγμένο με ράπες σταριού,απαραίτητο εξάρτημα ανδρών και γυναικών που κυκλοφορούσαν το καλοκαίρι στο ύπαιθρο. Πιθανόν να το δείτε και σήμερα σε καμιά μεγάλη γυναίκα.




Μαγκάλι. Θερμαντικό σώμα με την καύση ξυλοκάρβουνων.




Σίδερο (σιδερώματος).Στο εσωτερικό του τοποθετούσαν αναμένα ξυλοκάρβουνα για να θερμανθεί.




Μύλος του καφέ. Στο εργαλείο αυτό έκοβαν τον καβουρδισμένο καφέ.(τον έκαναν σκόνη)


"Μπόμπα": Πριν κυκλοφορήσει ο πιο πάνω μεταλλικός χειροκίνητος μύλος του καφέ, τον καφέ τον έκοβαν στη "μπόμπα" της αμέσως πιο πάνω εικόνας.'Εριχναν στο κύλωμα μια χούφτα καφέ και τον κοπανούσαν με έναν κοντό μεταλλικό λοστό πεπλατυσμένον στην κάτω άκρη,ώσπου ο καφές να γίνει σκόνη.





Σοφράς και σκαμνί. Το τραπέζι και το κάθισμα άλλων εποχών.




Τσέντζερι.Χάλκινο σκεύος της κουζίνας για διάφορες δουλειές. (παρασκευή μεγάλης ποσότητας φαγητού, ζέσταμα νερού κλπ)




Το "καπνισμένο τσουκάλι". Πήλινο μαγειρικό σκεύος για την παρασκευή φαγητού στη φωτογωνιά


 Βυζαντινό μαγειρικό σκεύος:Πήλινο σουρωτήρι
.




Χάλκινο μπουρέκι (ταψί). Δεν ευρίσκεται πλέον σε χρήση.




Σκορδογούδι. Για την παρασκευή της σκορδαλιάς. Οι λάτρεις του χειροποίητου το χρησιμοποιούν ακόμη.




Χαβάνι. Ορειχάλκινο σκεύος για το κοπάνισμα μπαχαρικών,ζάχαρης κλπ.




Φρουτιέρα.Σκεύος για την τοποθέτηση φρούτων.




Λαγίνια. Πήλινα αποθηκευτικά σκεύη διάφόρων μεγεθών.




Βουρλίδι. Καλαθάκι πλεγμένο από ράπες σιταριού. Χρησίμευε για τη τοποθέτηση διαφόρων αντικειμένων.




Κάναστρο.Τοποθετούσαν τις δίπλες στους γάμους και σ' άλλες γιορτές. Συναντάται και σήμερα.




Κανιστράκι. Μικρό κάνιστρο κατασκευασμένο όπως και το μεγαλυτερο, από σχισμένο καλάμι και λεπτά ξυλάκια.




Κόσκινα. Κοσκινίζοντας το σιτάρι το ξεχώριζαν από ξένες ύλες.




Κρισάρα. Κρισάριζαν το αλεύρι για να το ξεχωρίσου από το πίτουρο




Ρογί.Τοποθετείται λάδι για καθημερινή χρήση.Ευρίσκεται και σήμερα σε μαρικά σπίτια.




Μικρό αλουμινένιο κουβαδάκι.Τοποθετούσαν διάφορα υγρά. Έχει και αυτό αποσυρθεί από χρόνια.




Μεταλλικός κουβάς.Τοποθετούσαν σ'αυτόν κυρίως νερό.




Με τη σφραγίδα αυτή σφραγιζόταν το πρόσφορο,το καρβελάκι που προορίζόταν για τη Λειτουργία,για να χρησιμοποιηθεί στη μετάληψη. Υπήρχε σε κάθε σπίτι το καιρό που ο καθένας έφτιαχνε το ψωμί στο σπίτι του




Πίσω όψη σφραγίδας




Όργωμα με το << ζευγάρι >>.

Απ' έξω από τα οργώματα, γυρνούν οι ζευγολάτες/ ηλιοκαμένοι, ξέκοποι, βουβοί, αποκαμωμένοι,/ με τους ζυγούς και τα βαριά τ' αλέτρια φορτωμένοι/και σαλαγούν από μπροστά τα δυο καματερά τους,/τρανά, στεφανοκέρατα, κοιλάτα, τραχηλάτα,/<< οώ! φωνάζοντας οώ! Μελισσηνέ, Λαμπύρη >> / Κι αργά τα βόδια περπατούν και που και που μουγκρίζουν. Κώστας Κρυστάλλης



Γύρω στο κάματο σκυφτός/ που σπέρνει ο ζευγολάτης. Κώστας Χατζόπουλος







Το βοτάνισμα ( ξεχορτάριασμα ) του σιταριού. Το ράντισμα των ζιζανίων κατάργησε αυτήν την ασχολία.


Μεσαιωνικές κλειδωνιιές

Μεσαιωνικά κλειδιά

Κλειδί 19ου-20ου αιώνα





Βυζαντινές αγκράφες. Δεν διαφέρουν σημαντικά από τις σημερινές






Περιφερόμενος μπαλωματής ( παπουτσιών ). Ας ελπίσουμε ότι η κρίση δεν θα τον φέρει ξανά στο προσκήνιο.

Πέταλο ζώου: Τα παλαιότερα χρόνια κάποια ζώα (άλογα, μουλάρια) δούλευαν, (μεταφέροντας φορτία) σχεδόν καθημερινά και ολημερίς. Για να μην φθείρονται οι οπλές τους στα καλντιρίμια, κάρφωναν στις οπλές τους πέταλα.




Πετάλωμα αλόγων. Ένα ξεχασμένο επάγγελμα.



Πέταλα υποδημάτων: Καρφώνονταν  στα τακούνια των άρβυλων για να μην φθείρονταν. Στα άλλα υποδήματα ( τα καλά τους) κάρφωναν στη μύτη και στνη πτέρνα  των υποδημάτων, σχετικά λεπτές σιδηρές πλάκες, κυρτές στην έξω μεριά για να ταιριάζουν κατά το δυνατόν στην κυρτότητα της σόλας των υποδημάτων.




                

                            Χόρτα,, κλαριά εφόδια τα μεταφέρανε οι γυναίκες στην πλάτη τους.




                                                          Κανονάκι του 19ου αιώνα.
Κανόνια ασήκωτα και σκουριασμένα κι αραδιαστά. Άγις Θέρος




Όπλα και φορεσιές της εποχής της ελληνικής επαναστάσεως.



Γιάλισμα υποδημάτων (τσαρουχιών)







Σκηνή από τα Κούλουμα του 1940 στη Λιβαδιά. Σκηνή συνηθισμένη την εποχή εκείνη, αλλά και μεταπολεμικά.




Κούλουμα στη Λιβαδιά ( 1940 )




Υπαίθριο σφαγείο. Μια εικόνα που συναντάται κάπου - κάπου στην επαρχία και σήμερα.




Δεν πρόκειται για ενδυμασία σύγχρονων κοριτσιών, αλλά για τα μαγιώ μιας άλλης εποχής.





Ο αργαλειός.


Μια λυγερή στον αργαλειό υφαίνει τα προικιά της./
Κάθε που ρίχνει σαϊτιά λέει κι ένα τραγούδι,/ κι από το βρόντα τ' αργαλειού κι απ' τον ηχό της κόρης/ ο ήλιος εσταμάτησε, δεν πάει να βασιλέψει. Κώστας Κρυστάλλης





Βαν' ασημένιο αργαλειό κι υφάδια μεταξένια/ βάνει σαϊτες μάλαμα,και φιλντισένια χτένια/ κι αγάλια - αγάλια ύφαινε και ψιλοτραγουδούσε. Κώστας Κρυστάλλης




Η σβίγα. Το εργαλείο με το οποίο οι νοικοκυρές περνούσαν το νήμα στα μασούρια και τα καλαμοκάνια, για να χρησιμοποιηθεί στον αργαλειό.



Η ρόκα ( το γνέσιμο των μαλλιών ). Συνηθισμένη εικόνα πριν μερικές δεκαετίες,είναι άγνωστη στους νέους. Το μαλλί των προβάτων πετιέται.




                                            Κλώσιμο(στρίψιμο για να γίνει γερό) νήματος.



Το μπάλωμα των σκουτιών. Μια σχεδόν καθημερινή απασχόληση των γυναικών, σ' αλλοτινούς καιρούς.




Δημόσια πέτρινα πλυσταριά δίπλα στη βρύση.Η τεχνολογία τα κατέταξε στα αξιοθέατα.




Εργόχειρο με το βελονάκι. Μια τέχνη ξεχασμένη.




Τα μηχανήματα στο παλιό λιοτρίβι σκουριάζουν εγκαταλειμμένα: "μηχανή" γινόταν το στίψιμο του ελαιοπολτού.



Πλανόδιος μανάβης με την πραμάτια  πάνω στο γαϊδουράκι του.

Μεταφορά εφοδδίων.




Η παλαντζα δείχνει μιάμιση οκά σταφύλια.




Και μια οκά ντομάτες. 



Καντάρι (Στατήρας): Όργανο μέτρησης βάρους." Σήκωνε" (ζύγιζε) 44 οκάδες (56,320 χιλιόγραμμα). Στίς αλυσίδες και τους γάντζους τους στερεωνόταν το προς ζύγιση αντικείμενο.Ο επάνω γάντζος εφάρμοζε σε κοντάρι, που στερεωνόταν στους ώμους δύο ανδρών.Το βαρίδι εκινείτο πανω στο εγχάρακτο μπράτσο, ώσπου να σταθεί οριζόντιο . Η χάραξη που στάθηκε το βαρίδι έδειχνε το βάρος του αντικειμένου.




















Λυχνάρες



 Ταξιδιώτες άλλων εποχών
                                                                               
                                                                              



Το Ι.Χ. της μεσαίας τάξης τη δεκαετία του '50




Το ΤΑΧΙ άλλων εποχών.




Και το λεωφορείο άλλων εποχών.




Το "πότισμα¨" του βράχου, για τη παραγωγή αλατιού. Το παλιό καιρό στα παραθαλάσσια χωριά κάθε οικογένεια είχε το βράχο της. Σήμερα ελάχιστοι ασχολούνται με τη δουλειά αυτή.




Το μάζεμα τ' αλατιού. 







                                                         Η μεταφορά του αλατιού






Το ζύμωμα.
Η μητέρα μου ζύμωσε στη μεγάλη μας σκάφη/μαύρο ψωμί με γλυκάνισο και σουσάμι. Νικηφόρος Βρετάκος.




Το κάψιμο του φούρνου.




Κι έτοιμα τα καλούδια της γιαγιάς για τα εγγόνια της.




Τηγάνισμα στη φωτογωνιά.




Ανεμόμυλος. Τουριστικό,πλέον,αξιοθέατο.




Στο μέρος το ανεμοδαρμένο, (που θα ησυχάσω μια φορά)/έχω ένα μύλο ερειπωμένο/χωρίς σκεπή,χωρίς φτερά, στο μέρος το ανεμοδαρμένο.




Εκεί θα μείνω,εκεί θα γράφω,/και θα θυμάμαι τα παλιά,/και θάχω σπίτι μου και τάφο,/του μύλου μου τη σιγαλιά,εκεί θα μείνω, εκεί θα γράφω.
Και θα περνούν να λεν μια μέρα:/Έναν καιρό και μια φορά/το βουναλάκι αυτό εκεί πέρα/είχε ένα μύλο με φτερά,/πάλεθε στάρι, νύχτα μέρα. Γεώργιος Στρατήγης




Καρδάρα. Μουσειακό πλέον είδος.

Θέλουν πλόσκες πουρναριάς/και μαστέλα για να πίνουν/και ν' αρμέγουνε τ' αρνιά,/και κουρούπες για τα ζώα. Σωτήρης Σκίπης




Μπεσίκι.(κρεβατάκι-κούνια μωρού)

Κούνιες - κούνιες παρακούνιες/ κι από τις ιξιές σανίδι/ για τα πλούσια τα παιδιά / και για τη φτωχολογιά. Σωτήρης Σκίπης




Ψάρεμα με πεζόβολο (αμφίβληστρο)





Ψάρεμα με κιουρτάρια.





Κιουρτάρια: Εργαλεία ψαρέματος κατασκευασμένο από ένα άγριο χόρτο.





Γραμμόφωνα (φωνόγραφοι)





Το ψήσιμο του σαπουνιού.





Καλούπωμα του σαπουνιού.





Ραδιοφωνικός δέκτης ΕΛΒΙΡΑ, κατασκευασμένος στην Ελλάδα το 1947. Θεωρείται (εσφαλμένα)ο πρώτος ελληνικός ραδιοφωνικός δέκτης.Δεν διαθέτει καντράν με τις ενδείξεις των σταθμών,αλλά έχει δύο κουμπιά:ένα για τον συντονισμό των σταθμών και ένα για την ρύθμιση της έντασης του ήχου.(Συλλογή Γ. Παναγιωτίδη)












Παλαιά ραδιόφωνα




Το χειρόγραφο που περιέχει την τελευταία εκφώνηση του Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών πριν την εισβολή των Γερμανών στην Αθήνα το 1941.