ΤΟ ΠΑΣΧΑ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ

Με τη λαμπρότητα που γιορτάζεται το Πάσχα σε ολόκληρη την Ελλάδα, γιορτάζεται και ο δεκαπενταύγουστος και γιαυτό λέγεται και Πάσχα του καλοκαιριού.                                                      
Στη νησιώτικη και τη στεριανή Ελλάδα, σε κάθε οικισμό σχεδόν, υπάρχει και μια εκκλησιά ή κάποιο εξωκκλήσι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου  που γιορτάζεται τον δεκαπενταύγουστο. Και φυσικά υπάρχουν ισάριθμα πανηγύρια.                                                                                                

Στην περιοχή μας το δεσπόζων πανηγύρι είνα αυτό που γίνεται στο ξωκκλήσι της Παντάνασσας στη Χοτάσια, που συγκεντρώνεται πλήθος κόσμου.Όμως νοσταλγώ εκείνα τα παλιά χρόνια που μαζευόμασταν πολύ  λίγοι, Χοτασιώτες και Πολιανίτες κυρίως, πηγαίναμε με τα πόδια δεν υπήρχαν δρόμοι και αυτοκίνητα, αλλά όλα ήταν πιο φυσικά, πιο πηγαία. Αφού, μετά τη λειτουργία, τρώγαμε τον πατροπαράδοτο χόντρο ,άρχιζε ο χορός κάτω από τις βελανιδιές. Θυμάμαι  τον παπα-Ανδρέα να σέρνει το χορό και το μπαρμπα Στέλιο, θεοσεβή άνθρωπο, συγχωρεμένοι και οι δυο,να τραγουδά "παπά το καμιλαύκι σου να 'ταν κρασί γεμάτο" . Πριν το μεσημέρι έπρεπε να περάσουμα από τα Σαξιωνέϊκα να ευχηθούμε στους Παναγιώτηδες και να φάμε  δίπλες. ( ο ένας έφυγε σχετικά πρόσφατα)

Η λαϊκή αλλά και η λόγια παράδοση,  στην Παναγία αναφέρεται για τις χαρές και τις λύπες του κόσμου. 

Την Παναγιά Παρακαλώκαι λέω τση να ραίνει/ με τη ντροσά του ουρανού όλη την οικουμένη             
Την Παναγιά παρακαλώ βάλσαμο να σταλάζει/ στου πονεμένου την καρδιά πουβαριαναστενάζει.
Την  Παναγιά παρακαλώ και τση ζητώ τη χάρη/ στου καθενιύ τη σκοτεινιά να φέγγει σα φεγγάρι.        Δημοτικό τηςΝάξου   

Άνοιξε πόρτα μόυ, άνοιξε, πόρτα του Παραδείσου/ ότι η ψυχή που κίνησε θέλει για να μπει μέσα/
να προσκυνήσει το Χριστό και την Αγία Τριάδα,/ και την Κυρά τη Δέσποινα και όλους τους αγίους.  Μανιάτικο

Κυρά Φανερωμένη μου του Λευκαδίτη σκέπη/ χαρά σ'τον που σε προσκυνάμ χαρά σ΄τον που σε βλέπει/ σεμνή παρθένα να κρατάς στ΄απέριτο θρονί σου/ το γιόκα σου τον ακριβό και τον μονογενή σου.  Δημοτικό της Λευκάδας

πολλές φορές  με βόηθησες βοήθα με και τώρα/ κι εγώ να μπω στη χάρη σου μ'ένα μεγάλο τάμα.
Να φέρω αμάξι το κερί και με τ'ασκί το λάδι/ και με τ'αργυρολάνιστρο να φέρω το λιβάνι.
Να κάμω το έμπα σου χρυσό, το έβγα σου ασημένιο/ και την Αγία Τράπεζα να την περιχρυσώσω.
Ευτύς τ'άκουσε ο ουρανός κι ευτύς γαλήνη εγίνη./Εγίνη ο ουρανός γυαλί κι η θάλασσα καθρέπτης.  Διον. Σολωμός

Σαν εις άρμα λαμπρόν, στα χρυσωμένα των/ αγγέλων φτερά,επέτα η θεία Μητέρα του Θεού,/εις την οποία ήταν όλα τα κάλλη μαζωμένα./ Τούτα βλέπουσ' η γημε πικραμένα μάτια με/ στεναγμούς,είπε: "Μαρία που μ'αφήνεις εδώ/στην ερημία; Ή πως να ζήσω εγώ χωρίς εσένα;"/Είναι πολεμικός νόμος να σέρνει πίσω του/ ο νικητής τους νικημένους όταν θριαμβικήν/ δόξα λαμβάνη./ Κι εμέ και τους υιούς μου υποκειμένους/ έκαμες. Μαρία λοιπόν τυχαίνει να μας σύρης/ αυτού γλυκά δεμένους.    ιεροδιάκονος Φραγκίσκος Κολομπής

... τι απέραντη είναι ηαγκαλιά της μητέρας,/να συναθροίσει πάλι εκ περάτων όλους/εκείνους, που με σέβας πολύ θα σταυρώσουν/τα χέρια της Κόρης με συνοδεία των αγγέλων,/ με ηχητικές αρμονίες και θα ενεργήσουν όπως/ αξίζει την ταφή της, ανοίγοντας το δρόμο για/ την καθέδρα τ'ουρανού, όπου η αδιάκοπη/ Παράκληση. Ενώ τα δέντρα τα ευσκιόφυλλα/ στη λιτάνευση, καθώς ρο σώμα περνάει της/ Βασίλισσας, ριγούντα και φρίττοντα, θα/ συγκλίνουν για προσκύνηση σκορπώντας τη δροσιά τους με το ανέμισμα. ...    Τ.Κ. Παπατσώνης

... Ω Κιβωτέ σιωπηλή,ω μεγάλη Αδελφοσύνη/ που μας ενώνει.Η Παναγία όλο Γαλήνη./ Διαθήκη καινούργια με μια Παρθένο!/ Παρθένο ταπεινήν, ως το πρώτο τυχόν δέντρο!/ Διαθήκη του γλυκού ασπασμού όλων προς όλους,/ έξω από μάταιες εντρυφήσεις και διαβόλους.  ... Τ. Κ. Παπατσώνης

Κρατώντας την εσθήτα της Παναγίας/ ο έσζατος τ' Ουρανού με χιλιάδες έντομα στην όραση μ' αξεθύμαστα/ γιασεμιά στο νυμφώνα/ μ' άλλα θεάματα της αγάπης από μέσα/ και μ' άλλα γεγονότα σπιθοβολώντας/ αγγίζει τους ραχητικούς και θεραπεύει την/αρθρίτιδα, μαλάζει τους/ πρησμένους αστραγάλους/ αφήνει τρυφερά την αλήθεια πάνω σ' όλες τις αρρώστιες/ και κείνες χάνονται καθώς τα εθδιάλυτα νέφη./ Σιγά σιγά ρυθμίζεται κι ο θάνατος.  ... Νίκος Καρούζος

Τα χέρια σου τα κέρινα/ η Παναγιά εκράτει./Χιόνιζε στα σεντόνια σου/ και σ' όλο το κρεβάτι./ Η κόκκινη λιανή γραμμή/ του πλαστικού σωλήνα,/ από τη φανερή πληγή/σαν ποταμάκι σκίνα./ ακι έφευγαν απ'/ τα μάτια σου/ σκιαγμένα τα τρυγόνια/ και μ' έφερναν σ' άλλους καιρούς/ και στα μικρά μου χρόνια./ Μικρά πολύ πικρά πολύ// χτισμένα γύρα γύρα/και μόνο από τη χούφτα σου/ σπυρί χαράς επήρα.   Μιχάλης Γκανάς

Ίστατο η μήτηρ, κλαίουσα και ριγούσα/ να επισκοπή του  Υιού της το μαρτύριο/ το όντι φριχτό εμπροστά της το μυστήριο/πλέχουνταν του θανάτου.κι ως απούσα/η μάνα ησθάνετο. κι αδύναμη ούσα/ το τέκνον να στηρίηι, ένα κριτήριο/ αγάπης βάνει: δέεται στον Κύριο ν' αποθάνη αντ' αυτού την επιούσα./ Της γέννεται το θέλημα. πεθνήσκει/κι ας συνοδεύσουν την ψυχή της ίσκιοι/ φωτός. φευγίτσα η μάνα για το γιό της./ Μ' αυτός δεν είναι θάνατος, μεγάλη /εορτή μου μοιάζει, ακούστε ηδέως που ψάλλει/ ως προσφέρνεται η ρίζα στον βλαστό της.   Ηλίας Λάγιος

Έλα Παναγιά μου σώσε,/νουν και λογισμόν με δώσε,/νουν και λογισμόν και γνώση/ και γκυσρλα φωνή καμπόσην/να θυμάμαι τα τραγούδια/ τα παλιά και τα καινούργια.   δημοτικό Ρόδου

Ο ύπνος στα ματάκια του/ κι η γειά στην κεφαλή του/ κι η Παναγία κι ο Χριστός να'ναι/ πάντα μαζί του. Δημοτικό Σάμου

Κουνήσου μες στην κούνια σου και στα παχιά πανιά σου/ η Παναγία η Δέσποινα να είναι συντροφιά σου.  Δημοτικό  Νάξου

Νύφη μου τριαντάφυλλα, κούκλα στολισμένη/σου εύχομαι στην Παναγιά, να 'σαι στερεωμένη./Όσα καλοπατήματα μ' έβγακαν στην αυλή σου/ τόσες φορές η Παναγιά να βλέπει το κορμί σου. Δημοτικό Κω

Χριστέ μου δωσ΄μου υπομονή και Παναγιά ελπίδα/να ζήσω να την ξαναδώ την εύμορφη μου ελπίδα. Δημοτικό Πάρου

Ω! Παναγιά μου Τηνακιά με τα πολλά καντήλια/ γιάτρεψε το παιδάκι μου να σου τα κάμω χίλια.  

Το ταπεινό εκκλησάκι Σου μητέρα του Θεού μας/ μας παίρνει την ψυχή μας, μας κλεβει και το νου μας./ Ανήνερα στη χάρη Σου πλήθη το πληννυρίζουν/ στα εννιάμερα της Παναγιάς σαν Σε πανηγυρίζουν.  Δηνοτικό Άνδρου

Κυνηγημένο από γέρακα/φτερούγισε να ξαποστάση/το περιστέρι το χιονόφτερο/στης Παναγιάς το εικονοστάσι.

Τησ Παναγιάς η όψη ρόδισε: / θυμάται έν' άλλο περιστέρι,/ που του Θεού το πρώτο μήνυμα/ στη Ναζαρέτ  της είχε φέρει. Γ. Δροσίνης

ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ

Λίγο για μια στιγμή να παίξεις την κιθάρα σου/ Ε, ε, Χρυσομαλλούσα/ ε, ε, σρυσοσκαλίτισσα.

Να ξεπετιέται πάλι το βουνό με τ' άσπρο σπίτι στην πλαγιά/τ' άλογο με τα δυο φττερά/ κα;ι η άγρια φράουλα της θάλασσας/ Λάμπουσα και Κανάλα και Παραπορτιανή μου/ θα δεις ρην πράσινη ψαρόβαρκα σκαμπανεβάζοντας/να χάνεται μέσα στ'αραπόσιτα/τον Μήτσο με τις τρίχες/ και με τ' αλυσιδάκι στο λαιμό.

Ε, Παναγιά  Τα Μάγκανα/ ε, Παναγιά Τόσο Νερό/ Να βλαστημάει και ν' ανεβάζει ανίδεος μες στα δίχτυα του/ τέσσερα-πέντε αρχαία ελληνικά/ το τέλλεσθε και το νηυσί, το μέλεα και το κρίναι σα

Καρυστιανή κι Ακλειδιανή/Δαφνιώτισσα κι Αργώτισσα/ Που μεα στιγμή το παίζεις πάνω στην κιθάρα σου/κι απ' τ' αναμμένο πέλαγο αντίκρυ σου ακούς.

'Ει, Κρουσταλένια,έι Δρπσιανή/ έι Παναγιά του Νίκους/ Να σχίζεται στα δυό τ' ουρανού το καταπέτασμα/κι ένας πανπάλαιος έφηβος απαράλλαχτος εσύ/ να κατεβαίνει κοίτα:/ Στα κύτματα μ' ένα καμάκι ορθός/και στους αφρούς να πλέει/Σπηλιώτισσα και Μερσινιά καιΘαλασίστρια μου, έι!  Οδυσσέας Ελύτης

                                                           ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΤΟ ΜΟΡΦΟΥ
Η πιο καλή γειτόνισσα/ η Παναγιά είν' η Χρυσοζώνισσα./ Στο τόσο δα σπιτάκι της κλεισμένη/ οπότε πας θαν πάντα μέσα να προσμένη/ να της ανοίξης την καρδιά σου/ τη λύπη να της πης και τη χαρά σου/ κι' απ' το παλιό της πίσω το μανουάλι/να γνέφει "ναι" με το κεφάλι.

ένα την έχει μοναχά πάντα στεναχωρήσει/ που δδν μπορεί ένα καφεδάμι να σου ψήση./ Και τις ζεστές του Αυγούστου νύχτες/ που δε λέει να πάρη τ' αγεράκι/ βγαίνει κ' Αυτή με μια καρέκλα στο σοκάκι/ και τα κουτσομπολιά των άλλων τα τρελλά/ τ' ακούγει και κρυφά-κρυφά γελά./ Ώσπου με το "άντε για ύπνο μας κ' είν' η ώρα περασμένη"/ σηκώνεται κ' η Παναγιά/και παίρνει την καρέκλα της και μπαίνει. Κώστας Μόντης

Σε τέτοιους αγγέλους/ποιά Παναγιά μπορούσε να ταιριάζει;/ Οχι, βέβαια, εκείνη η σπαραγμένη της αποκαθηλώσεως:/ Η λεπτή καρδιά των μικρών Αγγέλων δεν αντέχει/ σε τέτοια θλίψη,που κολώνες μητροπόλεων λυγίζει./ Κι ένα δάκρυ από τέτοια μυστική φωτιά μπορεί/ όχι μονάχα την κάψει, να την εξατμίσει./ Στους μικρούς Αγγέλους μια Παναγιά μικρή ταιριάζει.  Γ.Θ. Βαφόπουλος

¨

                                                             ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΕΣΠΕΡΙΝΟ
Περίσκεπτη η Θεοτόκος/Στη σκοτεινή, Βυζανρινλη εικόνα,/αυτή η μεσιτεύουσα γλυκιά ελπίς,/ έμεινε σοωαρή και μ' αυστηρή θωριά.

Στο βλέμμα του επισκέπτη που την κοιτάζει με μελαγχολια/ γεμάτος για την απιστία του,/γνωρίζοντας συνάμα την μύχιαν έπαρση,/ ίσως και τον κρυμμένο φόβο,/ μέσα στην άδεια εκκλησία,/ αφού τελείωσε ο σύντομος Εσπερινός. Ζωή Καρέλλη

                                                                 ΜΙΑ ΠΑΝΑΓΙΑ
Μια Παναγιά/ μιαν αγάπη μου έχω κλείσει/ σε ρημοκλήσι αλαργινό./Κάθε βραδιά/ Της καρδιάς την πόρτα ανοίγω/ κοιτάζω λίγο/ και προσκυνώ.

Μιά Παναγιά/μιαν αγάπη μου έχω κλείσει/σε ερημοκλήσι αλαργινό./ Κάθε βραδιά/ Της καρδιάς την πόρτα ανοίγω/  δακρύζω λίγο και προσκυνώ.  Νίκος Γκάτσος

                                                       ΣΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ ΚΟΥΝΙΣΤΡΑ
Εις όλην την χριστιανοσύνη/μία είναι μόνη η Παναγία αγνή,/ Κόρη παιδίσκη, Άσμα Ασμάτων,/χωρίς Χριστόν,Θείο παιδί στα χέρια,/ και τρεφομένη με Αγγέλων άρτον./ Εσύ 'σαι η μόνη, Παναγία Κουνίστρα,/που εφανερώθης στης Σκιάθου το νησί/ εις δέντρον πεύκου επάνω καθημένη/ και αιωρουμένη εις τερπνήν αιώραν,/ όπως οι κορασίδες συνηθίζουν. Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.
                                              -----------------------------------------------

..... Από τα ονόματα και μόνο που έδωσε η Ορθοδοξία στην Παναγία, και που με αυτά την καταστόλισε, όχι σαν είδωλο θεατρικό, όπως γίνηκε αλλπύ που φορτώσανε μια κούκλοα με δακτυλίδια και σκουλαρίκια και με ένα σωρό άλλα ανίερα και ανόητα πράγματα, λοιπόν αυτά μοναχά,λέγω,φαίνεται πόσο πνευματική αληθινά είναι η λατρεία της Παναγίαςστην ελληνική Ορθοδοξία. Πρώτα-πρώτα το ένα αγιώτατο όνομα της . Παναγία. Ύστερα τα άλλα: Υπερευλογημένη, Θεοτόκος,Παναμώμητος, Τιμιωτέρα των Χερουβείμ και ασυγκρίτως ενδοξοτέρα των Σεραφείμ, Ζώσα και Άφθονος,Πηγή,Έμψυχος Κιβωτός, Άχραντος,Αμόλυντος, Κεχαριτωμένη,Αειμακάριστος και Παναμώμητος, Προστασία, Επακούουσα, Γργορούσα, Γοργοεπήκοος, ΗγούμενοςΝαός, Παράδεισος λογικός, Ρόδον το Αμάραντον, Χρυσούν Θυσιαστήριον, Χρυσή Λυχνία, Μαναδόχος Στάμνος, Κλίμαξ Επουράνιος, Πρεσβεία θερμή, Τείχος απροσμάχητον, Ελέους Πηγή, του Κόσμου Καταφύγιον, Βασιλέως Καθέδρα, Χρυσοπλoκώτατος Πύργος και Δωδεκάτειχος Πόλις, Ηλιοστάλακτος Θρόνος, Σκέπη του Κόσμου, Δέντρον αγλαόκαρπον, Ξύλον ευσκιόφυλλον, Ακτίς νοητού ηλίου, Σιών αγία, Θεού κατοικητήριον, Επουράνιος Πύλη,Αδικουμένων προστάτις, Βακτηρία τυφλών, Θλιβομένων η χαρά και χίλια δυο άλλα, που βρίσκονται μέσα στα βιβλία της Εκκλησίας. Κοντά σε αυτά είναι και αυτά που γράφουνε απάνω στα άγια εικονίσματα της οι αγιογράφοι: Οδηγήτρια, Γλυκοφιλούσα, Πλατυτέρα των Ουρανών, η Ελπίς των απαλπισμένων, η Ταχεία Επίσκεψις, η Αμόλυντος, η Ελπίς των Χριστιανών, η Παραμυθία, η Ελεούσα κι άλλα πολλά, που γράφονται κάτω από την συντομογραφία:ΜΗΡΘΥ, ΠΟΥ ΘΑ ΠΕΙ Μήτηρ Θεού.Πόση αγάπη, πόσο σέβας και πόσα κατανυκτικά δάκρυα φανερώνουνε μονάχα συτά τα ονόματα, που δεν ειπώθηκαν σαν τα λόγια που βγαίνου εύκολα από το στόμα, αλλά που χαράκτηκαν στις ψυχές με πόνο και με ταπείνωση. .......   Φώτης Κόντογλου